Budżet Obywatelski

 

Budżet obywatelski (partycypacyjny) to proces, w którym mieszkańcy decydują o sposobie wydatkowania części środków z lokalnego budżetu (np. 1 mln zł lub innej ustalonej kwoty).

Może być on realizowany na różnych szczeblach administracyjnych: począwszy od całego regionu, przez poziom gminy, miasta, aż do osiedla czy sołectwa. Może być również wykorzystywany do konstruowania budżetu lub jego części w pojedynczej instytucji publicznej (np. domu kultury).

Zasadniczym celem stosowania budżetu obywatelskiego jest włączenie w procesy zarządzania miastem, gminą czy regionem jego mieszkańców, oraz umożliwienie dyskusji w szerokim gronie członków wspólnoty, którzy funkcjonują jako „eksperci we własnej sprawie”, artykułują swoje potrzeby i podejmują rozmowę na temat priorytetów społeczności z perspektywy jej wspólnego dobra.

Doskonały bądź bliski idealnemu budżet obywatelski charakteryzuje się szeregiem cech:

Decyzje mieszkańców są wiążące dla władz. W świetle prawa projekt budżetu przygotowuje burmistrz, a uchwałę budżetową przyjmuje rada miasta. Ich działania w kwestii BO muszą być jednak podporządkowane woli mieszkańców, wyrażonych w wyborach bezpośrednich. 

Proces tworzenia i zarządzania budżetem obywatelskim jest przejrzysty i otwarty. Powinny nim rządzić spisane i trwałe reguły, wszystkie zaś informacje z nim związane powinny być łatwo dostępne. Budżet umożliwia włączanie się wszystkim chętnym, zaś procedury są proste i zrozumiałe dla większości mieszkańców.

Zapewnia przestrzeń dla dyskusji, czyli takiej formy rozmowy, gdzie mieszkańcy cieszą się tymi samymi prawami, co urzędnicy, eksperci czy władze miasta.

Planowany jest na lata. Aby BO mógł zyskać społeczne poparcie, należy projektować ten proces jako regularny mechanizm obywatelskiego współdecydowania o samorządzie.

Jest rozsądnie wysoki,  ale nie może zdejmować z rządzących odpowiedzialności za gospodarowanie publicznymi środkami. Jednak oddanie do dyspozycji obywateli zbyt niskiej kwoty w ramach BO działa demotywująco - obywatele muszą mieć świadomość, że podejmowane przez nich decyzje pozwalają na autentyczne zmiany w lokalnym otoczeniu.